Als alles in de maatschappij piepend en krakend tot stilstand komt, draait de piketrechter dag en nacht trouw zijn diensten. Maar hij is de afgelopen weken niet de enige geweest die aan het werk was binnen de rechtbank.
Esther de Boer, jeugdrechter, vertelt hoe het is om een dag telefonisch zitting te draaien.
Wijkteam trok aan de bel
Het huwelijk van Henk en Ingrid* (*niet hun echte namen) verkeerde al langer in zwaar weer. Maar nu zij tijdens de crisis 24/7 op elkaars lip zaten met de kleine Maja* er nog bij, ging het echt mis. De borden vlogen door de kamer. Het wijkteam trok aan de bel en de Raad voor de Kinderbescherming pakte het meteen op.
De piketrechter van de rechtbank Gelderland gaf binnen een uur een telefonische spoedmachtiging. Nu is Maja in een netwerk-pleeggezin ondergebracht terwijl haar ouders proberen het hoofd weer koel te krijgen.
Spoedzaken
Direct nadat de ‘intelligente lockdown’ in Nederland een feit was, is de rechtspraak naarstig op zoek gegaan naar mogelijkheden om per direct alle spoedeisende zaken doorgang te kunnen laten vinden. En ‘spoedeisende zaken’ komen in het familie- en jeugdrecht nogal veel voor. We rijden alleen in Gelderland normaal al elf GGZ-ritten per week. Dat zijn zorgmachtigingen en crisismaatregelen in de geestelijke gezondheidszorg. Dan zijn er nog de ondertoezichtstellingen, machtigingen voor al dan niet gesloten uithuisplaatsing, verlengingen van al die maatregelen en voorlopige voorzieningen. Verder zijn er gezagsbeslissingen die geen uitstel dulden, jeugdige gedetineerden waarover iets beslist moet worden, voorlopige voorzieningen. Tel uit je winst.
Sociaal afstand houden
Maar we moeten sociaal afstand houden. En fysieke zittingen zijn, zeker in deze eerste weken, geen optie. We hebben ten slotte de verantwoordelijkheid om de gezondheid van alle rechtzoekenden en ook die van de bodes, beveiliging, advocaten, hulpverleners en andere betrokkenen te waarborgen. Hoe hiermee om te gaan?
Telefonische zitting vergt oefening en strakke regie
Inderdaad, met de telefoon. Rechter en griffier sluiten zich op in een kamer of zittingszaal. De griffiers hebben op voorhand de telefoonnummers van alle betrokkenen verzameld. Dan wordt het een rondje bellen, speaker aan.
Nu beschouw ik mijzelf, anders dan mijn kinderen dat helaas doen, niet als een digibeet. Maar geloof me: het vergt enige oefening, naast een strakke regie. Je wil immers ook niet dat mensen door elkaar gaan praten, en waar emoties hoog oplopen ligt dat laatste op de loer. We kunnen met maximaal vijf lijnen tegelijk bellen, maar er valt wel eens eentje zomaar uit. Als je meer dan vijf mensen op zitting hebt, moet je creatief zijn. Kunnen mensen vanaf één lijn inbellen, terwijl ze gepast afstand houden? Of horen we de mensen na elkaar?
Uitdagingen zijn legio
Kortom, de uitdagingen zijn legio. Maar het blijkt, tering naar de nering en roeien met de riemen, je begrijpt wat ik bedoel, te werken. De afgelopen week draaiden we in Arnhem en Zutphen 28 zittingen op deze manier, gemiddeld vier tot vijf zaken per zitting.
Het is echter niet ideaal. Deze week zijn we daarom begonnen met alternatieven, waarbij we elkaar bijvoorbeeld ook kunnen zien. De eerste skype-zittingen zijn een feit. Maar het kost tijd om alle technische aanpassingen door te voeren.
Betrokkenen blij dat ze worden gehoord
De creativiteit is er. De wil ook. En wat me opvalt is dat partijen, bijna alle betrokkenen eigenlijk, zo ongelofelijk blij zijn dat ze worden gehoord in deze crisistijd. Dat wij ons best doen om recht te blijven spreken, waar van alles scheef lijkt te lopen. En als het niet direct op een zitting hoeft, dan waar mogelijk met schriftelijke rondes waarbij partijen op elkaar mogen reageren en de rechter schriftelijk uitspraak doet.
De poort blijft open, vooral waar het om kinderen gaat
En dat is mooi en troostrijk. Wij realiseren ons, als rechtspraak, heel goed wat het belang is van ons werk. Hoe wezenlijk het is dat de poort tot het recht open blijft, juist in tijden van crisis. Waar ik als jeugdrechter nog aan toevoeg: vooral waar het om kinderen gaat, als kwetsbare groep die extra bescherming nodig heeft.
En ja, hoewel het ook best aanlokkelijk is om eindelijk eens alle afleveringen van The Crown en Peaky Blinders te kunnen bingewatchen, het is nog veel fijner te kunnen blijven doen waar we goed in zijn. Recht.
