Project E-Big zorgt voor energiebesparing door gedragsverandering

Waar mensen zich normaal gesproken pas ergeren aan een open raam als ze het koud hebben, kreeg een aantal medewerkers van de HAN een heel andere kijk op deze vorm van warmteverlies. Van hen liepen 6 medewerkers een week lang rond met warmtecamera’s. ‘Met zo’n camera zie je direct waar warmte weglekt uit het gebouw’, zegt Uwe van Heesch, hoofddocent Informatica van de HAN. ‘Bij openstaande of slecht geïsoleerde ramen zie je een blauwe kleur. Loeit de verwarming, dan licht die rood op. Dankzij de warmtecamera’s konden de medewerker goed zien hoe energiezuinig een ruimte is.’

Uniek rondom energiebesparing

Het creëren van bewustzijn is wat E-Big onderscheidt van andere projecten op het gebied van energiebesparing. ‘Meestal worden de gebruikers van een pand niet meegenomen in besluitvorming over energiebesparing’, zegt Mascha Smit, lector Duurzame energie bij de HAN. ‘Dat is zonde, want zij zijn deels verantwoordelijk voor de hoeveelheid energie die wordt verbruikt. Als je de gebruikers actief betrekt, ontstaan er veel mogelijkheden om zonder grote investeringen energie te besparen. Daarmee kunnen organisaties flink besparen op hun kosten én tegelijkertijd bijdragen aan de klimaatdoelstellingen.’

Living lab

In het E-Big-project zijn een paar gebouwen van de HAN gebruikt als ‘living lab’. Informaticastudenten hingen 4 lokalen vol met moderne sensoren, die onder andere de temperatuur, de luchtvochtigheid, de lichtintensiteit en het aantal aanwezigen maten. Daarvoor soldeerden zij een eigengemaakt sensorboard en ontwikkelden ze, met advies van energie- en techbedrijven, software om de gegevens te verzamelen en te visualiseren.

‘Er verschijnen steeds meer slimme energiemeters op de markt’, zegt Van Heesch. ‘Maar die zijn vooral gemaakt voor de consumentenmarkt. Wij wilden gegevens verzamelen die we kunnen koppelen aan het gedrag van onze medewerkers en studenten. Als je bijvoorbeeld op een simpele manier mensen kan overhalen om het raam te sluiten als ze een lokaal verlaten, wat levert dat dan op aan energiebesparing? Daar kun je echt kosten mee besparen. Ook is er met roosters veel te winnen. Als je in hetzelfde lokaal bijvoorbeeld achter elkaar lessen plant, hoeft de ruimte niet telkens opnieuw opgewarmd te worden door de verwarming. De lichaamstemperatuur van de mensen in het lokaal houdt de ruimte dan warm.’

Lessons learned

Het project is eind 2017 afgerond. De onderzoekers zijn de resultaten nu aan het evalueren. ‘We willen eerst conclusies trekken voor de HAN zelf’, zegt Smit. ‘Daarna kunnen we ook lessen trekken die voor andere organisaties toepasbaar zijn. Vooral voor grote kantoorgebouwen, scholen en ziekenhuizen kan dit interessant zijn. Als je inzicht hebt in het effect dat gedragsverandering heeft op het energieverbruik en de energierekening van een gebouw, biedt dat houvast voor interventies. Zo’n interventie hoeft niet veel geld te kosten. Een simpele app voor medewerkers is veel goedkoper dan het aanschaffen van bijvoorbeeld zonnepanelen.’

E-bikes

Naast het meten van energieverbruik en het creëren van bewustzijn met focusgroepen, werd er tijdens het E-Big-project ook geëxperimenteerd met zuinig vervoer van en naar de HAN-gebouwen. Medewerkers konden verschillende typen snelle e-bikes uitproberen. Met enquêtes en interviews onderzochten studenten hun ervaringen. ‘Daar zijn onder andere aanbevelingen uitgekomen voor het verbeteren van de fietspaden voor e-bikes’, aldus Smit. ‘Die aanbevelingen zijn gedeeld met de gemeenten Arnhem en Nijmegen. Daarnaast deden studenten onderzoek naar manieren om medewerkers te verleiden de spits te mijden en duurzaam te reizen. Ook daarmee kun je namelijk het energieverbruik verlagen.’ Het project Smart Transition deed al eerder onderzoek naar e-bikes binnen de HAN.

Toekomstdromen

Zowel Smit als Van Heesch verwachten met de resultaten van E-Big verder onderzoek te kunnen doen naar het besparen van energiekosten. ‘Met de kennis die wij hebben opgedaan kunnen we prima aan de slag in andere gebouwen’, zegt Van Heesch. ‘Daarbij is vooral de combinatie van meten en de inzet van focusgroepen belangrijk. Je kunt bijvoorbeeld een aantal medewerkers trainen tot ‘energy agents’, zodat zij op zoek gaan naar energiebesparingen en collega’s bewust maken van energieverspilling. Met simpele scholing en het stimuleren van bewustwording over energieverbruik valt nog veel te winnen.’

Verbinding

E-Big is een samenwerking tussen verschillende HAN-onderdelen, zoals HBO ICT, het Centrum IT + Media, het Civil Society Lab, HAN Automotive en het Lectoraat Duurzame Energie. ‘Die samenwerking tussen technische en sociale disciplines is heel nuttig’, zegt Smit. ‘Daardoor konden we harde data koppelen aan sociale aspecten zoals het bewustzijn van mensen.’