Airborne Museum ‘Hartenstein’ in Oosterbeek presenteert ‘een vergeten hoofdstuk uit de recente Nederlandse geschiedenis’ in de nieuwe tentoonstelling ‘Van Huis en Haard – Airborne Memories’. De tentoonstelling is te bezoeken van 25 april 2014 t/m 8 maart 2015 en toegankelijk voor (klein)kind tot (groot)ouder.
Direct na de Slag om Arnhem in september 1944 moeten meer dan 150.000 mensen uit Arnhem en omgeving op bevel van de Duitsers huis en haard verlaten. Men vermoedt binnen enkele dagen thuis te zijn maar in de meeste gevallen keert men pas na meer dan acht maanden in een volledig geplunderd en/of verwoest gebied terug. Na terugkeer gaat de bevolking met volle kracht met de wederopbouw aan de slag. Over de evacuatie wordt nauwelijks meer gesproken. Bijna zeventig jaar na dato wordt de deksel langzaam opgelicht en wordt er voor het eerst gesproken over wat dit dramatische hoofdstuk in hun leven betekend heeft.
Met een tentoonstelling en burgerparticipatieproject is er eindelijk terechte aandacht voor een bijna vergeten thema dat vreemd genoeg geen deel uitmaakt van het collectieve geheugen in ons land. Terwijl de gebeurtenissen van toen toch voor heel veel mensen in de regio van vormende invloed zijn geweest en in belangrijke mate hebben bijgedragen aan de gezamenlijke identiteit. Kijk op de website voor openingstijden en tarieven: www.airbornemuseum.nl
Aangrijpend
De tentoonstelling vertelt het aangrijpende verhaal van deze vluchtelingen en hun belevenissen tijdens de evacuatie, de bevrijding in mei 1945 en hun terugkeer huiswaarts in de periode erna. Wat maken ze mee op hun tocht? Hoe houden zij zich staande tijdens het maandenlange verblijf ver van huis? Wat treffen ze aan bij terugkeer? En hoe pakken ze het leven weer op? Voor het eerst wordt er door ooggetuigen van toen uitgebreid gesproken over de betekenis van de langdurige evacuatie op hun leven. En delen zij, ook vaak voor het eerst, deze verhalen met hun kinderen.
Een vergeten hoofdstuk uit de Nederlandse geschiedenis
Aan de hand van de persoonlijke verhalen van drie verschillende ooggetuigen die de evacuatie hebben meegemaakt komt deze indringende episode uit de Nederlandse geschiedenis op een zeer aansprekende wijze tot leven. Hoor hoe Henk en Jopy, nog kinderen tijdens de Slag om Arnhem, met hun ouders het oorlogsgeweld maar ternauwernood kunnen ontvluchten en hun vertrouwde thuis moeten verlaten om toevlucht te zoeken op boerderijen tot wel in Friesland aan toe.
En kijk hoe het pasgetrouwde stel Lous en Gerrit voor de evacuatie hun serviezen in de tuin begraven en het huis waar ze pas wonen alweer moeten verlaten. Allemaal moeten ze, samen met duizenden anderen, de winter zien door te komen in boerenschuren en zich zien te redden met het weinige voedsel dat met voedselbonnen te krijgen is.
Op de vlucht en de terugkomst erna
Van de ene op de andere dag trekken mensen de stad uit. Een enkeling blijft achter. Niet veel later worden ook de omliggende plaatsen geëvacueerd. Grote groepen vluchtelingen gaan op weg, bepakt en bezakt, meestal lopend met de fiets aan de hand. De meesten vinden tijdelijk onderdak bij boeren in de omgeving, anderen trekken verder, zelfs tot in Friesland aan toe. Al snel wordt duidelijk dat de evacuatie langer zal duren dan een paar dagen. Pas na zeven maanden keren de eerste bewoners terug naar huis. Arnhem blijkt totaal verwoest en geplunderd. Voor deze mensen was de bevrijding in 1945 niet alleen een feest maar ook de start van een moeizame periode van wederopbouw.
‘Van Huis en Haard – Kinderverhalen spoor’
Speciaal voor de jonge bezoekers is er het Kinderverhalen spoor. Kinderen komen zo in aanraking met alles wat de evacués, toen zelf nog kind, beleefden. Waarom ze moesten evacueren en wat ze onderweg allemaal tegen kwamen. Zo ervaren de kinderen hoe het is om op een hooibaal te slapen en hoe weinig er nog in de vluchtkoffertjes past. Ze maken hun eigen stripverhaal met de ooggetuigen Jopy en Henk in de hoofdrol.
Ooggetuigen vertellen in het museum
De tijdelijke tentoonstelling draagt gedeeltelijk dezelfde naam als het doorlopende
burgerparticipatieproject ‘Airborne Memories’. Het bijzondere aan dit project is dat burgers met elkaar in gesprek gaan. Zo worden verborgen verhalen over de Slag om Arnhem, de evacuatie en de wederopbouw opgespoord, opgetekend en geconserveerd. In de tijdelijke tentoonstelling ‘Van Huis en Haard’ wordt een aantal van de ooggetuigen verhalen uit het burgerparticipatieproject uitgelicht. Het Airborne Museum organiseert meerdere keren per jaar ‘De Verhalenstoel’. Tijdens dit evenement vertellen ooggetuigen live hun verhaal in het museum, speciaal voor de bezoekers. De data worden bekend gemaakt op de website van het museum. De eerst volgende Verhalenstoel is op 4 & 5 mei 2014.
Coverfoto ‘Van Huis en Haard’ – Laurens van Aggelen
Blijvende herinnering
De tentoonstelling ‘Van Huis en Haard’, zal blijven voorbestaan in het gelijknamige boekje dat de Arnhemse schrijver Laurens van Aggelen (1964) hierover schreef. Hierin is aan de hand van persoonlijke verhalen op fraaie wijze opgetekend hoe evacues deze periode ondergingen. Persoonlijke verhalen zeggen zoveel meer dan pure geschiedschrijving.
De auteur zegt hierover: “Net als in de tentoonstelling wil ik ook de lezers van dit boekwerkje laten beleven hoe ingrijpend de evacuatie was. Van al die ontberingen, de angst en het verdriet waar al die vele duizenden evacués destijds aan bloot stonden, hebben nog altijd maar weinig mensen weet. Ook omdat zij die het meemaakten er vaak liever niet over spraken, zoals mijn eigen ouders. Het zijn verhalen die je tot nadenken stemmen. Over toen, maar net zozeer over nu.”
Het boek is vanaf 25 april o.a. te koop in de museumwinkel. ISBN: 978-90-79763-09-2. Van Laurens van Aggelen verschenen eerder boeken zoals: ‘De Airborne Wandeltocht, ‘Airborne Memorial Service’ en ‘Airborne Forever’.
Airborne Museum ‘Hartenstein’, Utrechtseweg 232, 6862 AZ Oosterbeek. T +31 (0) 26 333 77 10. www.airbornemuseum.nl | www.twitter.com/airbornemuseum | www.facebook.com/airbornemuseumhartenstein
