Voor elke derde Nederlander is deze tijd van thuisquarantaine een mokerslag die nog lang kan nadreunen. Ze zaten al in de hoek waar de klappen vielen, soms letterlijk.
De gevolgen van collectieve thuisquarantaine zijn nauwelijks te overzien.
Kwetsbaarste groepen
Miranda Laurant heeft een indringende boodschap, die ze vertelt aan SAM, het journalistiek medium van de HAN: “De collectieve thuisquarantaine drukt als een verstikkende deken op juist de kwetsbaarste groepen in onze samenleving. Als dit nog lang aanhoudt en we nu niet in actie komen, zijn de gevolgen straks nauwelijks te overzien.” De kloof tussen hen en landgenoten die beter af zijn, dreigt nu nóg groter te worden, vreest Miranda Laurant, programmamanager Health van Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN).
Erger dan de kwaal?
Bij het zwaartepunt Health bekommeren ze zich met name om die een derde van alle Nederlanders die al in normale tijden kwetsbaar zijn. Met haar co-programmamanager Lisbeth Verharen vraagt Laurant zich af of het huidige middel van thuisquarantaine voor velen van hen misschien niet erger is dan de coronakwaal zelf. Een heikele kwestie, dat realiseren ze zich maar al te goed. Laurant: “Maar het is een discussie die we moeten durven voeren.”
Veelkoppig crisismonster
Deze crisis is als een wrede, veelkoppige draak, legt Laurant uit: “Dit raakt de mensen met een lager opleidingsniveau en laag besteedbaar inkomen het hardst. Maar ook gezinnen ‘net boven de streep’ die door abrupt inkomensverlies een armoedeval meemaken, hebben het heel moeilijk. Misschien wel langdurig, als de werkplek van de kostwinner straks niet meer bestaat of zzp-klussen uitblijven. Gaan zij zo meteen schuld op schuld stapelen? Ook velen met psychische problematiek staan er thuis ineens alleen voor. En wat te denken van alle zorgbehoeftige ouderen en mantelzorgers die nu met de handen in het haar zitten? Heel zorgelijk, uitgerekend nu professionele zorg of ondersteuning hen slechts ten dele kan bereiken. Mensen die normaal naar de dagbesteding gaan, blijven nu thuis. Voor mantelzorgers is dit een grote belasting.”
Kinderen in gevaar
Denk ook aan de kwetsbare kinderen die normaal op school zaten. Soms was juist die school de enig veilige ‘thuishaven’, de motor achter hun ontwikkeling naar een gezonder en beter levensperspectief. Laurant: “Voor schrikbarend veel kinderen is langdurig thuis zijn een onveilige, onhoudbare, zo niet levensgevaarlijke situatie. Niet voor niets staat de Kindertelefoon roodgloeiend en heeft de Kinderombudsvrouw haar grote zorg uitgesproken.” Inmiddels lijkt ook de politiek doordrongen van de ernst en omvang van dit thema. “Dat moet ook,” zegt Laurant: ”Het welzijn en de toekomst van al die kinderen staan op het spel.”
Geen illusies
Laurant: “Die kinderen zijn misschien wel de meest kwetsbaren van allemaal. Laten we ons in het onderwijs en de politiek geen illusies maken. Alle succesverhalen over onderwijs op afstand ten spijt, als we deze kinderen thuis aan hun lot overlaten, kom je er niet met online leermiddelen en een leenlaptop. We hebben het over ouders die veelal niet in staat zijn om hun dochter of zoon te begeleiden bij het huiswerk maken, laat staan online leren.”
Meerjarig integrale ‘Deltaplan’
Voor al die kwetsbare groepen moeten we dus nu al actie ondernemen. Niet alleen financieel, maar vooral ook in termen van onderwijs, zorg en hulpverlening. Laurant: “Hoe kunnen we ze nu toch bereiken, wat hebben ze nodig? Daarna, na de crisis, kunnen we niet zonder een meerjarig integraal. Dat is een ‘deltaplan’ om deze mensen blijvend te ondersteunen rondom onderwijs, werk, inkomen en gezondheid. Het is de enige manier om hen uit het dal te trekken en een eerlijke kans te geven. Een kans op een goede toekomst, en op liefst net zoveel gezonde levensjaren als hun mede-Nederlanders. Maar is daar straks nog geld voor, bij alle tientallen miljarden euro’s die we nu uitgeven?”
Wiens levens redden we?
Laurant: “Aansluitend op wat HAN-lector Onbegrepen gedrag, Zorg en Samenleving Bauke Koekkoek onlangs schreef: “We moeten echt gaan nadenken over wiens levens we nu gaan redden. En ten koste van wiens levens en tegen welke maatschappelijke prijs we dat bereid zijn te doen. Nu is de discussie medisch gericht, maar hoe zit het met factoren die de gezondheid op lange termijn beïnvloeden, zoals onderwijs, inkomen, arbeid? Een vreselijk lastige afweging, absoluut waar, maar daarom niet minder urgent.”
Begrijpelijke taal online en offline
Veel mensen waar het zwaartepunt Health zich sterk voor maakt, zijn laaggeletterd. Laurant: “In totaal hebben we het dan over tweeënhalf miljoen Nederlanders. Wil de overheidsinformatie over de virusaanpak ook hen bereiken, dan moet je alles simpel en makkelijk opdienen, online en offline. Bijvoorbeeld: ‘anderhalve meter’ afstand houden is voor veel laaggeletterden een verwarrende boodschap; twee meter begrijpen ze beter. Waarom dan niet daarvoor gekozen?
Alle crisiscommunicatie moet in woord en beeld op hen zijn afgestemd, zodat ook zij thuis tot veilige en gezonde keuzes komen. Stop bij de Voedselbanken eenvoudige gezonde maaltijdrecepten in de pakketten. Zet korte animatiefilmpjes met rek- en strekoefeningen voor thuis op de kanalen die zij bekijken. Snap wat zij snappen. Geef het op zo’n manier dat het werkt. Ook na de crisis.”
Tip van Miranda Laurant
Speel het (gratis) spel Kansen Keren, speciale editie ‘Corona — De grote ongelijkmaker?’ van Carinda Jansen, HAN-docent en -onderzoeker bij het Lectoraat Versterken van Sociale Kwaliteit. Weinig maakt beter inzichtelijk wat kansenongelijkheid in de praktijk betekent en hoe belangrijk het is dat wij die ongelijkheid als samenleving blijven bestrijden.
