Hoe blijft een rechtsbijstandsverzekering met vrij keuzerecht betaalbaar?
25 okt , 10:48 • Zakelijk
Pexels
Een uitspraak van het Hof van Justitie van de EU over het vrije keuzerecht maakt rechtsbijstandverzekeringen mogelijk duurder, waardoor minder mensen zo’n verzekering afsluiten.
Partnercontent
Het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) heeft daarom een aantal mogelijkheden onderzocht om de rechtsgang voor zoveel mogelijk burgers toegankelijk en betaalbaar te houden.
Vrije advocatenkeuze
In
2020 deed het Hof van Justitie van de Europese Unie uitspraak over het
recht op vrije advocaatkeuze. In de uitspraak Vlaamse Balies van 14 mei
2020 oordeelde het Hof dat artikel 201 Richtlijn 2009/138/EG zo moet
worden uitgelegd dat ‘het in deze bepaling bedoelde begrip
‘gerechtelijke procedure’ ook betrekking heeft op een procedure voor
gerechtelijke of buitengerechtelijke bemiddeling waarbij een
rechterlijke instantie betrokken is of kan zijn, hetzij bij het inleiden
van de procedure hetzij na afloop ervan.’
Vrije keuzerecht
Deze
uitspraak heeft sindsdien gezorgd voor verdeelde meningen in Nederland.
Volgens het Verbond van Verzekeraars heeft de uitspraak betrekking op
een in de Belgische wet geregelde bemiddelingsprocedure. Omdat zo’n
bemiddelingsprocedure in het Nederlands recht niet voorkomt, heeft de
uitspraak volgens het Verbond ook geen invloed op de Nederlandse
situatie. De Nederlandse Orde van Advocaten interpreteert de uitspraak
zodanig dat een klant van een rechtsbijstandverzekering al in de
voorfase van de gerechtelijke procedure het recht heeft om een advocaat
in te schakelen.
Uitbreiding
van het vrije keuzerecht heeft volgens rechtsbijstandverzekeraars wel
tot gevolg dat zij hun premies mogelijk verhogen of andere
kostenbesparende maatregelen moeten nemen. Dit kan ertoe leiden dat het
aantal afgesloten rechtsbijstandverzekeringen gaat dalen en
verzekeringnemers hun verzekering opzeggen.
Niet gebonden
In Nederland hebben vooral huishoudens met een middeninkomen een
rechtsbijstandverzekering afgesloten. Zij verdienen te veel om recht te
hebben op gesubsidieerde rechtsbijstand en te weinig om zelf de
uurtarieven van een advocaat
te kunnen betalen. Zo’n 40 procent van de Nederlandse huishoudens is
verzekerd voor rechtsbijstand. Nederlandse rechtsbijstandverzekeraars
bieden polissen in natura aan. In andere Europese landen regelt de
verzekerde zelf bijstand en vergoedt de verzekeraar dit.
Rechtsbijstandverzekeraars zijn ook verplicht om in de verzekeringsovereenkomst uitdrukkelijk aan te geven dat de verzekerde vrij is om zelf een rechtsbijstandverlener te kiezen in een gerechtelijke of administratieve procedure. Dat betekent dat ondernemingen en burgers die een rechtsbijstandverzekering afsluiten in een gerechtelijke of administratieve procedure vrij zijn om hun eigen advocaat of een andere rechtshulpverlener te kiezen. Een verzekerde is dus niet gebonden aan de in-house jurist of een door de rechtsbijstandverzekeraar gekozen advocaat.
Drie scenario’s
Pro
Facto onderzocht in opdracht van het WODC een aantal mogelijkheden om
de rechtsgang voor zoveel mogelijk burgers toegankelijk en betaalbaar te
houden. In samenspraak met betrokken professionals en experts kwamen
drie mogelijke scenario’s naar voren.
- Het eerste scenario, het behoud van de status quo, houdt in dat het vrije keuzerecht niet verder wordt uitgebreid. In dat geval blijft het vrije keuzerecht uitsluitend van toepassing op de procedure bij de overheidsrechter, arbitrage, administratieve voorprocedures en de procedure voor het verlenen van een ontslagvergunning bij het UWV.
- Het tweede scenario is dat het vrije keuzerecht wordt uitgebreid tot alle juridische geschillen. De Geschillencommissie van het Klachteninstituut Financiële Dienstverlening (Kifid) heeft op 31 maart 2021 de uitspraak Vlaamse Balies op die manier geïnterpreteerd, maar dit is door de Commissie van Beroep van het Kifid teruggedraaid.
- Het derde scenario is dat het vrije keuzerecht in beperkte mate wordt uitgebreid, maar dat dit beperkt blijft tot procedures voor bindend advies en mediation eindigend in een vaststellingsovereenkomst.
Uit het onderzoek kwam niet exact naar voren hoe groot de gevolgen voor
de toegang tot het recht precies zullen zijn. Ook de stand van de
jurisprudentie inzake het recht op vrije advocaatkeuze
geeft geen duidelijkheid over de procedures en juridische handelingen
die onder het vrije keuzerecht vallen. Er kunnen weliswaar meerdere
interpretaties van de rechtspraak van het Hof worden gegeven en
verschillende scenario’s worden geschetst, maar pas als het vrije
keuzerecht zich verder uitkristalliseert in Nederlandse of Europese
rechtspraak kan meer duidelijkheid worden verkregen over de reikwijdte
daarvan.
Mogelijke interventies
Om
de toegang tot het recht zoveel mogelijk te behouden, kunnen volgens de
onderzoekers de volgende interventies worden ingezet.
- Ten eerste kan onderzoek gedaan worden naar de redenen voor verzekerden om gebruik te maken van het vrije keuzerecht.
- Ten tweede kunnen verzekeraars verfijndere kostenbesparende maatregelen inzetten. Het Nederlandse systeem voor zorgverzekeringen of het Franse systeem voor rechtsbijstandverzekeringen kan hierbij mogelijk als inspiratie dienen. In Frankrijk is de praktijk dat polisvoorwaarden een fijnmazig systeem kennen met specifieke vaste dekkingsbedragen toegesneden op verrichtingen.
- Ten derde kan een vorm van tariefregulering voor de advocatuur ingezet worden. De gevolgen van een uitbreiding van het vrije keuzerecht kan – juist omdat de advocatentarieven relatief hoog zijn – in Nederland vergaande gevolgen hebben.
- Tot slot kan nagedacht worden over de mogelijkheid om kosten verzekeringen aan te bieden. Hiervoor dienen de kosten van externe advocaten wel transparant en voorspelbaar te zijn. Dit kan bijvoorbeeld worden gerealiseerd door middel van prijsafspraken tussen rechtsbijstandverzekeraars en advocatenkantoren of door de net genoemde tariefregulering door de overheid.
Meer weten over dit onderwerp? Neem dan contact op met RechtNet Advocaten via [email protected] of bel naar 073-6154311.
