DNA-onderzoek: jonge luipaardhaai heeft geen vader

De jonge luipaardhaai die op 5 januari 2024 uit het ei is gekomen in Koninklijke Burgers’ Zoo is het resultaat van ongeslachtelijke voortplanting, parthenogenese genaamd.

Dit merkwaardige natuurlijke fenomeen is eerder aangetoond bij luipaardhaaien. DNA-onderzoek heeft uitgewezen dat er geen mannetje in het spel is geweest, ondanks het feit dat beide geslachten bij elkaar rondzwemmen in de Ocean, het tropisch koraalrifaquarium van het Arnhemse dierenpark.
Foto: Mira Meijer

Luipaardhaaien zijn bodem bewonende haaien die eieren leggen om zich voort te planten. Bij luipaardhaaien is bekend dat ze zich heel soms in aquaria parthenogenetisch kunnen voortplanten. Een eicel ontwikkelt zich in dat geval zonder zaadcel tot een levensvatbare jonge haai. Hierbij versmelt de eicel met een poollichaampje. Poollichaampjes worden gevormd bij de productie van eicellen, waar door middel van meiose (een proces van celdeling) vier dochtercellen elk de helft van het aantal chromosomen van de oudercel krijgen. Drie van deze vier dochtercellen zijn poollichaampjes en niet levensvatbaar. De kans dat deze ontwikkeling misgaat bij een parthenogenetisch jong is echter een stuk groter dan bij een ‘normaal’ jong.\

Luipaardhaaivrouwtjes kunnen daarnaast na een paring het sperma tot een jaar lang opslaan. Zo kan een succesvolle paring een heel jaar bevruchte eieren opleveren, ook als er na de paring geen contact meer is tussen mannetje en vrouwtje. Bij een watertemperatuur van 25 graden zal na 135 tot 176 dagen een jong uitkomen, mits het embryo niet voortijdig afsterft.

Het Arnhemse dierenpark is de initiator geweest van het Europees populatiemanagementprogramma (EEP, European Ex Situ Programme) voor de luipaardhaai en heeft dit programma jarenlang gecoördineerd. Burgers’ Zoo is succesvol met de kweek van diverse haaien- en roggensoorten. Zo is Burgers’ Ocean de grootste kweker van gevlekte adelaarsroggen ter wereld. Foto: Luipaardjong uitzetten.Mira Meijer