Sinterklaas, wie is dat eigenlijk?

11 nov 2021, 19:50 • Kunst&Cultuur

Flickr

Sinterklaas, wie kent hem niet? Sinterklaas, Sinterklaas en natuurlijk Zw... Dat laatste hardop zingen mag nog wel, maar de knecht van Sinterklaas bij zijn oorspronkelijke naam noemen doen we online niet meer.

Op straffe van een blauwe roe, een duimpje omlaag en een ban.

Piet is passé

Of dat nu terecht is of niet, racisme of niet, doet er niet toe. De knecht is passé. En zoals je verderop in dit verhaal kunt lezen was het ook maar een tijdelijke sidekick. Wij focussen ons liever op datgene waar Sinterklaas oorspronkelijk -sinds de 3e eeuw- en tegenwoordig voor staat: de kindervriend die cadeaus en lekkernijen uitdeelt.

Sinterklaasjournaal

Want zodra het november is begint het in het hele land te kriebelen: het Sinterklaasjournaal, de intochten, de schoenen zetten, cadeau's kopen, surprises maken... en als hoogtepunt natuurlijk 5 december: de avond waarop we massaal het sinterklaasfeest vieren. Corona of niet: vieren zullen we. En cadeaus zullen er komen. Onze adverteerders zullen Sinterklaas de komende tijd een handje helpen met goede suggesties; onder meer op Black Friday. Hou onze banners en advertorials de komende tijd maar goed in de gaten!

W ie is Sinterklaas nu eigenlijk?

Sinterklaas (ook Sint-Nicolaas, Sint of de Goedheiligman) is gebaseerd op de bisschop Nicolaas van Myra, een Griekse heilige die in de 3e eeuw in Lycië in Klein-Azië leefde. Sinterklaas wordt standaard voorgesteld als een statige oude man met witte baard en haren, rode mijter en mantel. Hij rijdt op een schimmel.

Als heilige in het oosters christendom werd Nicolaas aanvankelijk alleen in het oosten van Europa geëerd, in het bijzonder in Griekenland en Rusland. Omdat Nicolaas de schutspatroon van de zeevaarders was, kreeg hij ook in de West-Europese kustnaties een grote aanhang. In de 13e eeuw werd zijn naamdag vastgesteld op 6 december. Dit versterkte de Nicolaasverering over heel Europa.

Het bekendste verhaal gaat over een arme man met drie dochters die dankzij giften van Sint-Nicolaas kunnen trouwen en daarom niet vervallen tot prostitutie. Hij gooide de giften door het open raam. Hier komen waarschijnlijk het strooigoed en de chocolademunten vandaan. In latere legenden wordt geschreven dat het "strooigoed" in schoenen terecht moet zijn gekomen.

Schoen zetten

Het oudste sinterklaasgebruik is het zetten van een schoen. In Nederland doet men dit vanaf ten minste de 15e eeuw, toen armen hun schoen in de kerk zetten en rijke burgers daar geld in stopten, dat onder de armen werd verdeeld. Uit de 16e eeuw bestaan beschrijvingen van het schoen zetten door kinderen in de huiskamer. De kinderen vullen hun schoen met haver en stro. 's Avonds laat vervangen de ouders dit door appels, koeken, rozijnen of geld. Speelgoed, suikergoed, gemberkoeken, pepernoten, kruidnoten, marsepein of speculaas werden ook gegeven.

Andere tradities zijn het strooien van snoepgoed, het zingen van sinterklaasliedjes en de geschenken op sinterklaasavond. Als drank werd chocolademelk, vanaf de 18e eeuw, en een gekruide wijn geschonken. Banketletters zijn sinds de 19e eeuw bekend. De ondeugende kinderen vonden een roe of zakje zout in de schoen.

Stoomboot en knecht

Algemeen wordt aangenomen dat de onderwijzer Jan Schenkman (1806-1863) de eerste was die Sinterklaas uit Spanje liet komen. Volgens hem was Sinterklaas de 'Bisschop van Spanje'. Schenkman introduceerde ook de knecht en de stoomboot waarmee hij naar Nederland kwam. Schenkman gebruikte in

zijn prentenboekje Sint Nikolaas en zijn knecht uit circa 1850 de zeer bekend geworden beginregels Zie, ginds komt de stoomboot / Uit Spanje weer aan! Schenkmans boekje was gewild, en de afbeeldingen zorgden er ook voor dat de entourage en het uiterlijk van Sinterklaas − een statige oude man met witte baard en haren, rode mijter en mantel − in de navolgende decennia als het enige echte werd aangenomen. Datzelfde geldt voor de knecht, die dus pas halverwege de 19e eeuw in beeld kwam en aan het begin van de 21e eeuw weer aan het verdwijnen is, dan wel een ander uiterlijk krijgt.

In de 20e en 21e eeuw zijn er nieuwe tradities bij gekomen, zoals de intochten, het Sinterklaasjournaal, elkaar 'roasten' met surprises en gedichten en vooral elkaar verwennen met cadeaus, lekkernijen en gezelligheid. Dat blijven we vast nog heel lang doen. Kerst of geen kerst. Veel plezier!