Is eenzaamheid een risicofactor voor dementie?

06 nov 2023, 9:00 • gezondheid

Alzheimer Nederland. vader-dochter

Bijna de helft van volwassen Nederlanders voelt zich namelijk wel eens eenzaam. Sociale contacten zijn niet alleen belangrijk om eenzaamheid te voorkomen, er lijkt ook een verband te bestaan tussen sociale contacten en dementie.

Uit bevolkingsonderzoek blijkt dat mensen die zichzelf omschrijven als eenzaam, later meer kans op dementie hebben. Moet je je zorgen maken als je ziet dat jouw sociale kring steeds kleiner wordt?

Oorzaak of gevolg?

Het is moeilijk om met bevolkingsonderzoek te bepalen of eenzaamheid een oorzaak of gevolg is van dementie. We weten bijvoorbeeld dat mensen met dementie zich vaker terugtrekken uit sociale gebeurtenissen. Dat gebeurt al vroeg in de ziekte en mogelijk ook al daarvoor. Zien de bevolkingsonderzoeken niet gewoon een vroeg symptoom van de ziekte? Bevolkingsonderzoek waarbij mensen eens per zoveel jaar vragenlijsten invullen kan die vraag niet beantwoorden. En we kunnen natuurlijk niet aan 1000 vrijwilligers vragen om de komende twintig jaar veel sociale contacten op te bouwen en aan 1000 andere vrijwilligers om dit juist niet te doen. De vraag ‘Wat is de rol van eenzaamheid bij dementie?’ blijft dus moeilijk te beantwoorden.

Eenzaamheid tegengaan

Of eenzaamheid nu een risicofactor voor dementie is of niet, sociale contacten zijn voor iedereen belangrijk. Niet voor niets is er een week tegen de eenzaamheid gericht op ouderen en letten we bij schoolkinderen erop dat ze niet worden buitengesloten. Een sociaal netwerk opbouwen is echter makkelijker gezegd dan gedaan. Werk en schoolgaande kinderen kunnen vanzelf zorgen voor zo’n netwerk. Maar door pensioen, buren die verhuizen of vrienden die overlijden kan uw netwerk ook snel afbrokkelen.

De reden dat iemand eenzaam is of zich eenzaam voelt, verschilt van mens tot mens. Daarom zijn er veel verschillende manieren om eenzaamheid te verminderen. Je kunt zelf kijken welke manier het beste bij jou past. Onthoud dat eenzaamheid niet vanzelf wordt opgelost, je moet zelf aan de slag om de eenzaamheid te bestrijden. Wel zijn er veel tips, organisaties en vrijwilligers die jou kunnen helpen.

Waarom voel je je eenzaam?

Om een oplossing te vinden moeten we eerst weten wat er aan de hand is. Heb je last van emotionele eenzaamheid waarbij je bijvoorbeeld een levenspartner mist? Of is er sprake van sociale eenzaamheid, waarbij je contact mist met collega’s, kennissen en vrienden? Allebei kan natuurlijk ook.

Wat is de oorzaak?

Ga na wat de (mogelijke) oorzaken zijn in jouw persoonlijke situatie. Wat is het probleem en waar komt het vandaan? Eenzaamheid kan een duidelijk aanwijsbare oorzaak hebben of een combinatie van meerdere oorzaken. Soms kan het moeilijk zijn om de oorzaken van eenzaamheid bij jezelf aan te wijzen. Dan kan de huisarts bezoeken een goede eerste stap zijn om je van adviezen te voorzien en je door te laten verwijzen.

Dagje uit met De Zonnebloem

Activiteit

Als je weet wat er aan de hand is, kun je kijken welke activiteit mogelijk helpt om de eenzaamheid te doorbreken of verminderen.
Activiteiten in de buurt
Veel gemeenten hebben ontmoetingsplaatsen, zoals buurthuizen en jongerencentra. Adressen vind je in de telefoongids of op de website van jouw gemeente.
Het Wmo-loket van de gemeente kan jou helpen met vervoer en meedoen in hun buurt. De gemeente bespreekt met jou wat de oorzaken zijn van jouw eenzaamheid en kijkt hoe je contact kunt leggen met mensen. Je kunt ook hulp krijgen bij het vinden van een maatschappelijk werker of ouderenadviseur.
Voor ouderen is het vaak mogelijk om in het plaatselijke verzorgingshuis koffie te drinken en zo in contact te komen met anderen. Je kunt ook contact opnemen met een afdeling van de ouderenbond ANBO of KBO-PCOB voor activiteiten met mensen in jouw buurt.
Lotgenotencontact is een mooie manier mensen te ontmoeten die hetzelfde hebben meegemaakt. Via Alzheimer Nederland kun je bijvoorbeeld een Alzheimer Café bezoeken.

Activiteiten om mensen te ontmoeten

eenzaamheidzonnenbloembakboekje mia en annie

Foto: De Zonnebloem, Bezoek aan Huis

Boodschappenplusbus: bus die ouderen naar onder andere supermarkt en tuincentrum brengt
Humanitas Tandem: sociale contacten opbouwen met hulp van een vrijwilliger
Eenzaam.nl: online tips en verwijzingen naar hulp
De Zonnebloem: activiteiten voor volwassenen met een lichamelijke beperking
Grijs genoegen: initiatief van het Leger des Heils voor 55-plussers
Sociale kaart Nederland: activiteiten bij jou in de buurt
Je kunt ook zelf vrijwilligerswerk gaan doen.
Bekijk op Vrijwilligerswerk.nl welke vrijwilligers er nodig zijn in jouw buurt of laat de vrijwilligerscentrale een match maken.

Sites anders dan Facebook

50-plusnet (voor 50-plussers)
Leefwijzer (voor mensen met een beperking)
De Zonnebloem (voor mensen met en zonder beperking)
Praten over verlies , is een chat die is opgezet door Humanitas en Yarden. Hier kun je chatten met een vrijwilliger over alle facetten van verlies.

Telefonische hulplijnen

De luisterlijn biedt 24 uur per dag telefonische hulp aan mensen die behoefte hebben aan een gesprek en een luisterend oor. Ze zijn ook via chat en e-mail bereikbaar.
NVP advieslijn , de Christelijke Nederlandse Patiënten Vereniging biedt een telefonische hulplijn die iedereen bijstaat met hulp en advies, ook op het gebied van eenzaamheid.