Bijna een op de zes Nederlandse huishoudens kan op termijn moeite krijgen met het betalen van zijn rekeningen als de energieprijzen hoog blijven. Dat meldt het Centraal Planbureau (CPB) op basis van een stresstest naar de kosten van levensonderhoud.
In totaal kunnen tot 1,2 miljoen huishoudens in een ‘donker’ scenario moeite krijgen met het betalen van hun vaste lasten.
Energiearmoede
Met het prijsniveau van januari 2021 hadden circa duizend huishoudens al te maken met een betaalbaarheidsprobleem, of te wel: energiearmoede. Twee scenario’s van hogere energie-, brandstof- en voedselprijzen laten zien dat het aantal huishoudens met onvoldoende inkomen om hun lasten te betalen toeneemt. In het ‘basisscenario’ waarin de energieprijzen verdrievoudigen ten opzichte van januari 2021, komen daar zo’n vijfhonderd huishoudens bij. In het ‘donkere scenario’ worden de energieprijzen zeven keer zo hoog en komen daar nog eens ruim 1400 huishoudens bij. Vooral lage inkomensgroepen en uitkeringsgerechtigden lopen risico. Het aantal euro dat de huishoudens maandelijks tekortkomen kan flink verschillen. Maar gemiddeld gaat het om €75,- per maand in het basisscenario en €130,- in het donkere scenario.
Financiële buffers
Ruim de helft van de huishoudens met een betaalbaarheidsprobleem heeft voldoende financiële buffers om de hoge prijzen meer dan een jaar aan te kunnen zonder de uitgaven te verlagen. Maar in het basisscenario houden ongeveer vijfhonderd huishoudens met een betaalbaarheidsprobleem het maximaal drie maanden vol met de aanwezige financiële buffers. Nog eens vijfhonderd huishoudens houden het maximaal een jaar vol. De meeste huishoudens hebben dus ofwel voldoende inkomen, ofwel voldoende financiële buffers om niet onmiddellijk in de financiële problemen te komen.
Beleidsimplicaties
De mogelijkheden om de gestegen kosten van levensonderhoud snel terug te dringen zijn beperkt. Het isoleren en verduurzamen van woningen kost tijd en geld. Daarbij kan het beperken van het energiegebruik kan maar tot op zekere hoogte. Maatregelen zoals het tijdelijk verlagen van accijnzen, btw en belastingen op energie en brandstof zijn voor veel kwetsbare huishoudens niet voldoende. Ook de eenmalige tegemoetkoming van €800,- is slechts deels effectief om kwetsbare huishoudens uit de financiële problemen te houden die nu geconfronteerd worden met de prijsstijgingen. De diepte en duur van de problemen hangt in sterkte mate af van de toekomstige ontwikkeling van de energieprijzen.
